Şeyma AKCAN*
“Bu fani dünyadan bir gün göçüp gideceğim. Ama yeniden dünyaya gelmek olanağım olsa, Allah’tan yine ressam olmayı dilerim.”
Üsküdarlı Hoca Ali Rıza
1858’de doğup 1930 senesinde vefat eden ve hayatının neredeyse tamamını Üsküdar’da geçiren Ali Rıza Bey 1914 kuşağının hocasıydı çünkü o dönemde pek çok öğrenciye öğretmenlik yapması sebebiyle kendisine hoca denilmekteydi. Bir dönem Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Başkanlığı yapan Hoca Ali Rıza’nın üretkenliği, kentle bağ kurması ve pek çok öğrenci yetiştirmesi geleceğe miras bırakma derdinin olduğunun da göstergesidir.
Aynı zamanda asker ressamlardan olan Hoca Ali Rıza’nın en büyük tutkusu olan resim sanatını hayatı boyunca icra edebilmesinde asker kuşağının ve hattat babasının büyük etkisi vardır. Çoğunlukla peyzaj, natürmort ve hayali resimler alanında karakalem, füzen, pastel, suluboya ve yağlıboya teknikleriyle çalışan sanatçının çalışmalarını doğadan, hayalden ve doğa-dışı unsurlardan olmak üzere üç kategoriye ayırmak mümkündür. Onu diğer Türk ressamlardan ayıran en önemli özelliklerinden biri de resim sanatının neredeyse bütün tekniklerini kullanmasıdır.
Resimlerinde çoğunlukla İstanbul’un peyzajlarını, kent dokusunu gösteren mahalle çevrelerini, kırsal bölgelerini ve sosyal yaşam ortamını konu edinen ressam, beş bin civarında eser ortaya koymuştur. T.C. Kültür Bakanlığı Kütüphane ve Yayımlar Genel Müdürlüğüne bağlı Millî Kütüphane Koleksiyonu’nda 326 adet (196 karakalem, 39 adet yağlıboya, 29 adet suluboya, 57 adet karışık teknik, 5 adet kuruboya) Hoca Ali Rıza eseri bulunmaktadır.
Üsküdar Belediyesi ile Kültür ve Turizm Bakanlığı iş birliğinde Nevmekan Sahil Galeri’de ilk defa sergilenen Hoca Ali Rıza Bey resimleri, meraklı sanatseverlerin büyük ilgisini çekti. İsmini, Ali Rıza Bey’in öğrencisi Süheyl Ünver’e yazdığı bir nottan alan “Sanat Âşığı Bir Derviş Meşrep / Üsküdarlı Hoca Ali Rıza Bey” sergisi, ressamın kendisi ve Üsküdar açısından tarihî bir buluşma olduğu gibi kentin dünden bugüne nasıl bir değişim geçirdiğini gözlemek açısından da önemli bir imkân sunuyor. Sanat yönetimi ve kürasyonu Erkan Doğanay tarafından yapılan sergide, Millî Kütüphane Koleksiyonundan Üsküdar konulu farklı teknikler kullanılmış seçme eserler, ilk defa sergileniyor.
*Geleneksel Sanatlar Derneği, seyma@gelenekselsanatlar.org
